Najstarszy komputer osobisty - podstawy

Czy próbowałeś uruchomić program do partycjonowania dysku twardego w systemach 16 bitowych, starą grę z silnikiem trójwymiarowym czy strzelaninę kosmiczną? Uruchamiane emulatory, bądź oprogramowanie do wirtualizacji systemów operacyjnych to przeszłość? Niejednokrotnie może wyskoczyć komunikat mówiący o problemach z DPMI (brak cwsdpmi.exe), braku pamięci operacyjnej lub konflikt sprzętowy. Korzystanie ze starego software`u jest po pierwsze bardzo intuicyjne, przyjemne i może korzystnie wpłynąć na kondycję naszego sprzętu. Nie pozwólmy odebrać sobie pewnego rodzaju przyjemności, z użytkowania naszego najstarszego komputera osobistego.

Zacznijmy od skopiowania własnych danych z dysku twardego, bądź stworzenia backupów. Najprostszym programem do skopiowania zawartości sprzed trzech dekad oraz przede wszystkim darmowym jest Ranish Partition Manager. W czasie naszej pracy, problemem może być zbyt długi okres, w którym nie korzystaliśmy z takich aplikacji jak DOSBOX lub system Microsoft DOS. Znajdziemy w nim wiele przydatnych opcji m.in. kasowanie niepotrzebnych partycji, kopiowanie lub zakładanie nowych. Korzystanie z takich dobrodziejstw jest dość proste i ogranicza się do podłączenia drugiego dysku i naciskania odpowiednich przycisków, a więc takie wykłady zostawmy na potem.

Podwójne inicjowanie z systemem Windows 95 lub 98? Dlaczego nie, ale najpierw należałoby wziąć pod uwagę starą dobrą zasadę, która generalnie mówi, że wszystko równa się niczemu. Może właśnie wypróbowanie starych gier pod MS-DOS, Windows 3.1 lub Unix, będzie o wiele bardziej równoważyć pustkę, pomiędzy trzymającym nas „za rączkę” frajerskim instalatorem, a pragnieniem skorzystania z własnej biblioteki archiwów. Specyficzne wielkości, mogą mieć tutaj sporo do powiedzenia – wersje instalacyjne nowych produktów, z pewnością nie będą się instalować, na starym FAT16 (objętość klastra czy prędkość odczytu/zapisu w kb/s spowolni pracę).

Szczegółowe informacje o liczbach charakteryzujących pojedyncze klastry, w domyślnym systemie plików, możemy znaleźć w dowolnym miejscu sieci internetowej, ale bez wiedzy, o niektórych cechach Microsoft-DOS nie będziemy w stanie zrobić nawet „pierwszego kroku”.

Poszerzmy więc, podstawową wiedzę o 16 bitowym systemie operacyjnym.

* Czy wiesz, że... Istnieje wersja przeglądarki internetowej pod MS_DOS? Jeśli nigdy nie słyszałeś o Archane, to bądź pierwszym, który uruchomi swój protokół sieciowy, w trybie chronionym. Jeśli udało ci się, za pomocą Archane odwiedzić swoje ulubione strony www, to możesz się uznać za wyjątkowo zdolnego hakera. Spróbujmy na samym początku, zająć się nieco innym aspektem, związanym z pamięcią operacyjną.

Niekiedy gry komputerowe pod MS DOS, nie wymagają obecności menadżera pamięci, którego konfiguracja obejmuje typ XMS oraz EMS. W takiej sytuacji, musimy wykasować wszystkie przypisy w plikach config.sys i autoexec.bat. Zdarza się to dość rzadko, a zazwyczaj pliki konfiguracyjne, zawierają następujące treści:

<ścieżka> Himem.sys
<ścieżka> Emm386.exe RAM

oraz wszystkie wpisy devicehigh (config.sys) oraz LH, czyli loadhigh (autoexec.bat).

Użycie standardowego programu, służącego do optymalizacji pamięci o nazwie Memmaker, może jedynie przysporzyć o wiele więcej problemów, niż myślisz. Ważne więc, aby posłużyć się w takim scenariuszu, opcją tworzenia backupów swoich najważniejszych plików - jak wspomniałem wcześniej.

* Czy wiesz, że... Napisano szereg bibliotek, przeznaczonych do operowania wyglądem systemu DOS? Jedną z nich jest mało znana biblioteka o nazwie ANSI.SYS, której główne założenia, mogą zmienić większość kontrolowanych „elementów” znajdujących się na ekranie.

Aby dokonywać edycji „neuralgicznych” plików systemowych, najlepiej użyć rozbudowanego programu służącego do edycji tekstu. Jednym z nich, może być linuxowy EMACS, doskonała amigowa aplikacja o nazwie ED (to w przypadku, kiedy korzystamy z emulatora COMMODORE AMIGA takiego jak DOSFELLOW), bądź jeszcze innego - choćby programu systemowego o nazwie EDIT. W przypadku posiadania zaawansowanego menadżera plików, takiego jak Norton Commander, edycja zawartości tekstowej, może okazać się trochę bardziej lub mniej skomplikowana.

Jednak wracając do głównych ustawień systemowych, ważnym jest aby skorzystać z wariantu otwarcia bloku pamięci, zamiast wyłącznie wyższego bloku pamięci - tylko bloku sterującego, który mieści się w pamięci operacyjnej poniżej 649 KB...

device=c:\dos\emm386.exe Noems

Wprowadzamy parametr NOEMS, co uniemożliwi emulację pamięci ems, poprzez pamięć xms (tylko opcjonalnie). Im więcej pamięci xms, tym lepiej dla Microsoft windows 3.1/3.11. Jeśli nie jesteśmy świadomi, jakie oprogramowanie korzysta z takich ustrojstw architektury, lepiej jest stosować wiele konfiguracji użytkowania, które możesz sobie wybierać przy starcie.

* Czy wiesz, że... Warto posiadać programy pod DOS, skompilowane nieco nowszymi kompilatorami dla języków programowania wysokiego poziomu C/C++? Nie pozwolą one na współużytkowanie, niektórych rezydujących w pamięci bibliotek, bez ich zaktualizowanych wersji. Działania tego rodzaju, spowodują wywołanie licznych błędów, na przykład powiązanych z DPMI. Korzystanie ze specjalnych programów takich jak CWSDPMI oraz innych należących do pakietu tej aplikacji, może rozwiązać twoje problemy.

Generalnie złe ustawienia pamięci, czy też niekompatybilne lub zawirusowane oprogramowaniem, może doprowadzić nawet do usunięcia całych partycji w FAT16, które tworzyłeś przy instalowaniu swojego DOS-Setup. Tego typu mankamenty, mogą powodować również gry komputerowe, warto więc spróbować tworzyć własne "kreacje" tj. przygotowane backupy danych Microsoft-DOS oraz Windows 3.x poprzez programy profesjonalne dla DOS.

Jeśli życzysz sobie przetestować własną pamięć operacyjną w systemie 16 bitowym, nie stanowi to większego problemu. Wystarczy wprowadzić odpowiedni przełącznik w pliku config.sys tj.

<ścieżka> Himem.sys /testmem:on

Możesz tym dowolnie sterować, korzystając z parametrów typu ON/OFF. Pamiętaj, że wszystkie błędnie wprowadzane wpisy, w ważnych plikach systemowych, mogą doprowadzić do zniszczenia twojego środowiska, a nawet uszkodzenia komputera.

Wewnętrzne komendy AutoExec.Bat, które warto zapamiętać:

Set – pozwala dostrzec większość zmiennych, wykorzystywanych przez sprzęt.

Możemy korzystać w Autoexec. Otrzymujemy wiele wpisów, na przykład takich jak zmienne dla karty muzycznej, ścieżkę do „neuralgicznych” plików związanych z dźwiękiem Set Sound16=C:\<ścieżka + program>, inicjalizację karty dźwiękowej w obszarze pamięci wyższej -  zwykle LH C:\<ścieżka>\sndinit /b

Standardowe zmienne środowiskowe oraz wzór definicji zmiennej BLASTER:

SET BLASTER=A220 I5 D1 T4

SET BLASTER=Axxx Ix Dx Hx Mxx Txx

Axxx - bazowy adres wejścia/wyjścia karty zapisany szesnastkowo, np. A220, A240.

Ix - numer przerwania zapisany dziesiętnie, np. I7.
Dx - numer kanału DMA, np. D1, D3.
Hx - numer 16-bitowego kanału DMA, np. H5, H6.
Mxxx - bazowy adres wejścia/wyjścia układu mixera dla karty SB 2.0 CD, zapisany szesnastkowo, np. M250.

Czasami występuje parametr Pxxx, który w niektórych przypadkach może być problematyczny.

Dla karty SB PRO i SB 16 adres bazowy miksera równy jest adresowi bazowemu samej karty i w ich przypadku M nie występuje.

Tx - typ karty dźwiękowej, np. T1, T6

1 - Sound Blaster 1.5
2 - SB PRO
3 - SB 2.0
4 - SB PRO
5 - SB PRO
6 - SB 16

* Czy wiesz, że... Głośniczek określany jako PC Speaker, jest chyba najlepszym przyjacielem każdego fana systemu DOS. Bardzo często, nawet doświadczeni użytkownicy, nie wiedzą jak wyświetlić podstawowe informacje swoich ustawień karty dźwiękowej. Jeśli jest zainstalowana w komputerze, nie mamy już nic więcej do zrobienia jak spowodować, aby zastąpiła podstawowe źródło dźwięku, którym dysponujemy. Jest to stosunkowo proste i wymaga zastosowania komendy.

Set

Tmp=C:\DOS\Temp
Temp=C:\DOS\Temp

Inne ustawienia, które mogą przykuć uwagę początkującego fana takich systemów jak MS-DOS.

Prompt – steruje wierszem poleceń, standardowe ustawienie to,

Prompt $p$g

Path - umożliwia odszyfrowanie bieżącej ścieżki do katalog

Path

Plik konfiguracyjny Config.sys

DOS=High,Umb  – stabilizuje obszar pamięci wyższej dla MS-DOS,
Device  – wczytuje zwykle sterownik urządzenia do pamięci,
Devicehigh – wczytuje zwykle sterownik urządzenia do pamięci wyższej (dość ważne ustawienie)

DOS=HIGH,UMB
DEVICE=C:\DOS\HIMEM.SYS
DEVICE=C:\DOS\EMM386.EXE 4096 Ram

Z dysku startowego Windows 98 możemy przegrać plik OAKCDROM.SYS do dowolnego katalogu. Zastępuje on większość urządzeń CD-ROM czy DVD. Katalog możesz utworzyć za pomocą komendy mkdir.

Mkdir <ścieżka>

Sterownik ten posiada swoje wady oraz zalety. Głównym czynnikiem wpływającym na rezygnację z jego używania jest bardzo duża objętość, co może kolidować z własnymi ustawieniami dotyczącymi wykorzystania wolnej pamięci. Plusem oprócz stabilności jest przede wszystkim kompatybilność z każdym sprzętem (urządzenia typu BLUE-RAY nie testowane).

LH (loadhigh) - wczytuje sterownik, bądź aplikacje rezydentną TSR do pamięci wyższej. Wczytanie CD-Romu/DVD do pamięci wyższej autoexec.bat:

LH C:\DOS\<ścieżka>\MSCDEX.EXE /D:mscd001

Wczytanie CD-Romu/DVD do pamięci wyższej config.sys:

DEVICEHIGH=C:\DOS\Device /OAKCDROM.SYS /D:mscd001

* Czy wiesz, że... W systemie Microsoft-DOS, możesz samodzielnie zmienić wersję dowolnego oprogramowania (firmware), sterującego typowym urządzeniem komputera – jest ono nazywane czasem jako BIOS (np. płyty główne). Różnorodność aktualizacji sprzętowych jest naprawdę imponująca i obejmuje: karty graficzne, karty sieciowe, kontrolery SCSI, monitory CRT.

Szczegółowe informacje na temat zawartości plików config.sys oraz autoexec.bat, możemy znaleźć w tekstowym „Know How...” o nazwie "Tryb Ms Dos dla gier z pamięcią Xms i Ems" mieszczącym się w katalogu Twojego Windows 98 bądź Windows 98 Second Edition (godne polecenia i nakierowania swojej uwagi).

Pamiętaj, że system Windows 3.x, mimo iż uruchamia się z wiersza poleceń systemu DOS, nie posiada cechy określanej jako (NT) New Technology. Jeśli korzystałeś co najmniej z komputerów klasy Intel 80386 SX, bądź nowszych prawdopodobnie napotkasz w "swojej karierze hakera”, liczne skomplikowane aplikacje, dedykowane pod takie środowisko. Z pewnością, mogły to być procesory tekstu w stylu Lotus 1-2-3, pakiety przeznaczone do optymalizacji komputera w stylu Norton Utilities czy różnorodne narzędzia do pracy i zabawy z twoim najstarszym komputerem osobistym. Nic bardziej mylnego - system MS-DOS 6.22 używa systemu FAT/FAT16.

Menu startowe służące do wyboru ustawień użytkownika, jest już o wiele bardziej skomplikowaną strukturą, którą głównie, zajmuje się administrator systemu. Główne komendy odpowiedzialne za konfiguracje, mogą przypominać opcje wirtualizacji dla komputerów z kilkoma rdzeniami.

Zarówno pliki config.sys jak i autoexec.bat mogą korzystać z rozbudowanych definicji własnych konfiguracji.

MENUITEM - przypis elementu podstawowego w sekcji [menu].
MENUDEFAULT - domyślne menu pojawiające się przy starcie.
MENUCOLOR - własne ustawienia graficzne ekranu.

SUBMENU - kolejne menu.

INCLUDE - warstwa wykorzystana w sekcji [menu] i mogąca zawierać dodatkowe warianty.
CHOICE - udostępnia możliwość wyboru różnych typów.
BREAK - włącza, bądź usuwa możliwość przerwania wykonywania plików startowych w Microsoft-DOS.

Dedukcję, w których miejscach oraz plikach, powinny znajdować się powyższe komendy/przypisy, pozostawiam czytelnikowi. Jest to już zaawanasowana sztuka i powiązana z odpowiednim zaplanowaniem własnego środowiska startowego. Wiążących się z sekcją [menu] poleceń jest dużo więcej np.

Call,
Echo,
For....do,
Goto,
If,

Popularnie również używane przeniesienia parametrów w postaci znaku %%.

* Czy wiesz, że... Dla systemu DOS, napisano wiele powłok shell zastępujących tradycyjny shell systemowy? W przypadku DR.DOS, jesteśmy w stanie korzystać z urządzeń USB, odczytywać partycje w systemie plików NTFS lub bezproblemowo sterować odbiorem czy wysyłaniem pakietów sieciowych.

- Korzystając z tradycyjnej wersji Microsoft-Dos, nie zapominajmy o wydanym SUPLEMENT-Dysku, który zawiera sporo nowszych bibliotek.

- Kiedy mamy problemy z magazynowaniem obrazów dyskietek, zwróćmy uwagę na to, że może być to spowodowane inną wersją programu do archiwizacji (np. Disk Duplicate).

Pamiętaj, że istnieją różne programy do tworzenia backapów:

a. Kompresory
b. Crunchery
c. Archiwizery
d. Zwyczajne aplikacje systemowe takie jak XCOPY
e. Specjalistyczne programy do magazynowania obrazów dyskietek Norton Utilities

- Kopiowanie ważnych danych na dyskietki, może uratować niektóre ustawiania czy cenne dane.

- Formatując dyskietki, musimy zwrócić uwagę, którą pojemność posiada - zwykle 720KB albo 1,44 MB.

- Istnieją stacje dysków, które pozwalają zapisać 1,76 MB na standardowej dyskietce HD (DD - double density, HD - high density). Takie urządzenia wymagają specjalnych sterowników, a przede wszystkim są odrębne od pecetowego FATu.

W ten sposób, zakończyłeś pierwszą część swojego kursu. Zapraszam do następnego artykułu "Najstarszy komputer osobisty - podstawy cz.2"

Autor: BogusWit